Bruksizm (Diş Sıkma) Nedir? Nedenleri ve Tedavisi

İnsanların bilinçsiz şekilde, istemsizce diş sıkma hali yaşam kalitesini düşürerek bazı olumsuzluklara neden olabileceğinden, bu durum bir hastalık olarak değerlendirilir ve bu tablo bruksizm olarak adlandırılır.

Bruksizm Nedir?

Bruksizm, kişilerin istemsizce dişlerini sıkması ya da gıcırdatması olarak ifade edilir. Diş sıkma ya da diş gıcırdatma, uyku sırasında ya da uyanıkken meydana gelebilir. Bruksizm, kişilerin farkında olmaksızın çene kaslarının kasılması, dişlerin sert bir şekilde birbirine kenetlenmesi ya da sıkılı olarak ileri geri hareket ettirilmesi şeklinde gerçekleşir. Uzun vadede hem dişlerin hem de çene kaslarının zarar görmesi söz konusu olduğundan, tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak değerlendirilir. Peki uyanıkken ya da uyurken dişleri sıkmamak için ne yapmalı ve bruksizmin altında yatan nedenler neler?

Bruksizmin altında yatan nedenlerin doğru şekilde anlaşılması, bruksizm diş sıkma neden olur belirlenlmesi tedavi sürecinin doğru şekilde planlanması adına önemlidir. Bruksizm, özel diş koruyucu cihazlar, stres yönetimi, fiziksel terapi ya da botoks uygulaması gibi yöntemlerle tedavi edilebilen bir hastalıktır.

Diş Sıkma Neden Olur?

Bruksizm hastalığında tek ve kesin bir nedenden bahsetmek ne yazık ki mümkün değildir. Her ne kadar bruksizm vakalarının büyük bir kısmı psikolojik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkıyor olsa da genetik faktörler, fiziksel sorunlar ya da madde kullanımı gibi durumlar bruksizme neden olabilir.

Uyanıkken meydana gelen bruksizm genellikle anksiyete ile ilişkilendirilir. Stres, öfke ya da hayal kırıklıkları gibi duygusal durumlar vücuttaki kasları gererek çene kaslarının istemsiz bir şekilde kasılmasına neden olabilir. Örneğin sınav stresi, iş hayatında yaşanan problemler ya da ailevi sorunlar bruksizm hastalığının psikolojik nedenlerinden yalnızca bazılarıdır. Uyku sırasında gerçekleşen bruksizmin nedeni ise yaygın olarak uyku sırasında gerçekleşen bir çiğneme aktivitesinin ya da uyarılmanın sonucudur.

Elbette bruksizm hastalığının nedenleri yalnızca psikolojik değildir. Çeşitli etkenler ya da gelişim sürecinde meydana gelen bazı durumlar da bruksizme neden olabilir. Söz konusu nedenler şunlardır:

• Çocukluk döneminde çenenin ve dişlerin hızlı şekilde büyümesine bağlı olarak bruksizm gelişebilir. İyileşme süreci diğer bruksizm türlerine göre daha kısadır ve genellikle kalıcı sorunlar yaratmaz.
• Aşırı şekilde sigara, alkol, kafein ya da uyuşturucu tüketimi bruksizme neden olabilecek diğer nedenlerdir.
• Antidepresanlar ve antipsikotikler başta olmak üzere çeşitli ilaçlar bruksizme neden olabilir.
• Uyku apnesi ya da horlama gibi durumlar yalnızca bruksizme neden olmakla kalmaz, aynı zamanda uyku kalitesini ve doğal olarak yaşam kalitesini olumsuz olarak etkiler ve kalp ve damar hastalıkları, Hipertansiyon gibi birçok hastalığıberaberinde getirir.

Bruksizmin birtakım hastalıklara bağlı olarak meydana gelmesi de mümkündür. Örneğin Demans, Epilepsi, Parkinson hastalığı ve Gastroözofageal reflü bozukluğu gibi hastalıklar bruksizme neden olabilir. Ayrıca ailesinde bruksizm öyküsü bulunan kişilerin bruksizme hastalığına yakalanma riski daha fazladır.

Diş Sıkma Belirtileri Nelerdir?

Diş sıkma ya da bruksizmin hafif seyrettiği veya ilk evrelerinde olduğu durumlarda herhangi bir belirti ortaya çıkmayabilir. Fakat ilerleyen dönemlerde ortaya çıkan belirtiler yaşam kalitesini olumsuz etkileyecek seviyede olabilir. Diş sıkma hastalığına işaret edebilecek belirtiler şu şekilde listelenebilir:

• Diş yüzeylerinde meydana gelen kayıplar nedeniyle dişlerin düzensiz hale gelmesi,
• Sıcak ve soğuk içecekler veya sert gıdalar tüketildiğinde yaşanan hassasiyet ve ağrı,
• Çene kaslarının sürekli olarak kasılmasına bağlı olarak çenede ya da çene kaslarında ağrı,
• Alın ve şakak bölgesinde yoğun olarak hissedilen baş ağrıları, kulak ağrısı ve kulakta çınlama hissi
• Yanakların iç kısmında dişlerin arasında meydana gelen sıkışmaya bağlı yaralar,
• Uykusuzluk ve uyku bozuklukları.
• Baş dönmesi

Özellikle geceleri meydana gelen bruksizm partneri, aile üyelerini ya da birlikte yaşanan diğer insanları uyandırabilecek ve rahatsız edebilecek seviyelere gelebilir. Bu da ikili ilişkilerin bozulmasına ve buna bağlı psikolojik sorunlara yol açabilir.

Diş Sıkma Tedavisi

Hekim tarafından hastanın tıbbi özgeçmişinin öğrenilmesi, bruksizm tanısı için ilk adımdır. Hemen arkasından gerçekleştirilen fizik muayene ile bruksizm tanısı konulabilir. Bruksizmin altında yatan nedenin tespit edilmesi ile birlikte, diş sıkma tedavisi süreci hekim tarafından kişiye özel olarak planlanır. Kişiye özel diş sıkması tedavisi şu yöntemlerle gerçekleştirilebilir:

Gece Plağı (Splint) Tedavisi

Bireylerde gece diş sıkma sorunun en yaygın ve en etkili tedavi yöntemidir. Diş sıkma sırasında, dişlerde meydana gelebilecek hasarın önlenmesi amacıyla gerçekleştirilir. Splint veya gece plağı kişiye özel olarak hazırlanır. Yumuşak plastik ya da sert akrilik malzemeden hazırlanan bu plaklar, uyku sırasında dişlerin birbirine temas etmesini önler.

Botoks Enjeksiyonu

Çene kaslarını rahatlatmak amacıyla gerçekleştirilen botoks enjeksiyonu, diş sıkma sorununun azaltılmasına yardımcı olur. Genellikle şiddetli bruksizm vakalarında tercih edilen botoks tedavisi, kolay uygulanabilen etkili bir tedavi yöntemidir. Hekimin belirlediği doz ve sıklıkta tekrar edilmesi gerekebilir.

İlaç Tedavisi

Çene kaslarını gevşetmek ve diş sıkmaya bağlı gelişen semptomların hafifletilmesini sağlamak amacıyla kas gevşeticiler ya da nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar reçete edilebilir. İlaç tedavisi özellikle uyanıkken diş sıkma problemlerinde kullanılabilir ancak medikal tedavi çok tercih edilen bir yöntem değildir.

Davranış Terapisi ve Fiziksel Terapi

Bir psikolog ya da psikiyatrist eşliğinde gerçekleştirilen davranış terapisinde amaç dişlerini sıkan kişilerin bu davranışlarını fark etmesini ve kontrol etmeyi öğrenmesidir. Fiziksel terapi yönteminde ise hem çene kaslarının hem de çene eklem fonksiyonlarının egzersizler ile rahatlatılması söz konusudur.

Stres Yönetimi

Bruksizmin en yaygın nedenlerinden olan stresin kontrol edilmesi adına kişi; yoga, nefes egzersizleri ya da meditasyon gibi yöntemlere başvurulabilir.

Tüm bu tedavi yöntemlerinin kişiye özel olarak planlanması, alanında uzman ve deneyimli hekimler tarafından uygulanması, iyileşme sürecinin hızlı olması ve hastaların yaşam kalitesinin yükseltilmesi açısından büyük öneme sahiptir.

Bruksizm Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hem uyurken hem de uyanıkken dişleri sıkmak gibi durumların tedavi edilmemesi birtakım olumsuz sonuçlar ya da komplikasyonlar ortaya çıkarabilir. Bu olumsuz sonuçlar ve komplikasyonlar şunlardır:

• Dişlerde restoratif diş tedavisi gerektiren aşınma, çatlama ve kırılma gibi durumlar,
• Çiğneme ve hatta konuşma problemlerine yol açan çene ağrıları,
• Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen baş ve kulak ağrıları,
• Çene eklem sorunları,
• Uyku bozuklukları ve buna bağlı gelişen sinirlilik hali,
• Diş eti iltihapları ve kanama,
• Diş kayıpları.

Tüm bu sorunlar yaşam kalitesini olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda işlevsel ve estetik sorunlara da yol açabilir. Bu yüzden uzman hekim tarafından diş sıkma nedenleri araştırılmalı ve tedavi süreci ivedilikle planlanmalıdır.